Sáo trúc như thế nào được coi là là một cây sáo tốt, một cây sáo hay, một cây sáo có thể đem đi biểu diễn…và làm như thế nào để có thể chọn được một cây sáo tốt . Đây là câu hỏi được rất nhiều người đặt ra, mà thực tế thì câu trả lời vẫn chưa có hoặc có nhưng chưa rõ ràng. Bài viết dưới đây mình xin đưa ra một vài ý kiến cá nhân cũng như một số kiến thức mình tìm kiếm được trên mạng để chia sẻ đến các bạn về câu hỏi trên.
Một cây sáo tốt là một cây sáo như thế nào.
Về cơ bản, một cây sáo tốt đối với mình đó là một cây sáo chuẩn âm, đủ nốt, lên quảng êm, có âm sắc hay và thực hiện được một số kỹ thuật cần thiết trên đó. Ngoài ra còn thêm một số yếu tố bên ngoài như đẹp, bắt mắt
Như thế nào là một cây sáo chuẩn âm
Một cây sáo được xem là chuẩn đó là cây sáo đó phải thổi đủ các nốt cơ bản 19 nốt từ do1 – sol3 (nốt sol3 có thể bỏ qua trong một số trường hợp do ít dùng). Tất nhiên ai làm sáo cũng sẽ biết cây sáo mình làm ra khó mà chuẩn được. Nên độ chuẩn của cây sáo chỉ được xem xét theo cách tương đối. Trong đó chúng ta cần chú ý các nốt ở thế bấm khác biệt như là do2, sib1, sib2, quảng 3, … , các thế bấm này còn liên quan đến nhau và liên quan đến các nốt chính, nên để cân bằng không phải dể. Nhiều bạn thổi sáo bị non, đặc biệt là đối với các bạn mới tập. Lý do có thể là do các bạn ấp môi quá, hoặc hơi yếu quá. Sự chênh lệch về chuẩn âm có thể lên đến hơn 1/2 cung, tức là sáo đô mà các bạn lại thổi ra sáo si là bình thường.Đặc biệt là trong nhiều trường hợp, cao độ của các nốt sẽ không lệch đều mà sẽ lệch cả giai điệu nên có sự chênh phô nghe ra được. Theo mình, nếu lệch quá nhiều thì các bạn nên chú ý tập xử lý, luyện hơi cho bản thân thổi sáo chuẩn đã, chứ không nên chọn những cây sáo có tone cao, hoặc sáo tự làm và đo tần số theo luồng hơi yếu đuối của mình bởi vì khi bạn hơi yếu thì sẽ bị lệch quảng nhiều nên không thể thổi chuẩn âm cây sáo được, hơi yếu thì tiếng sáo, âm sắc tiếng sáo sẽ xấu đi…
Như thế nào là một cây sáo hay
Cây sáo hay hay không, hay ở mức độ nào, trầm ấm hay trong trẻo hay réo rắt, tha thiết … những yếu đó này được đặc trưng bởi âm sắc. Để hiểu hơn về âm sắc, bạn có thể tìm kiếm trên google âm sắc là gì. Âm sắc như thế nào là được coi hay cũng có rất nhiều quan niệm. Các yếu tố ảnh hưởng một cây sáo đó là chất nứa trúc, lỗ khoét, lòng sáo… Cây nứa trúc được xem là tốt không có nghĩa là cứ già, cứ dày hay mỏng, nứa vùng nào, tròn hay méo … mà là tất cả các yếu tố đó kết hợp lại. Lỗ khoét bao gồm hình thù, kích thước… Thế nên từ việc lựa chọn ống nứa đã khó rồi, lựa chọn lỗ khoét phù hợp cũng khó theo. Như vậy, nguyên liệu và cách chế tác đều ảnh hưởng đến âm sắc. Nhiều người quan niệm rằng, 70% âm sắc cây sáo là do nguyên liệu, nhiều người lại cho là do cách làm. Theo bản thân mình, âm sắc tiếng sáo chịu ảnh hưởng của 3 yếu tố: người thổi, nguyên liệu và cách làm sáo trúc. Người thổi quyết định nhiều nhất đến âm sắc ( người thổi hay thì thổi bài gì cũng nghe hay). Những người làm sáo ổn định, có nhiều kinh nghiệm, nguyên liệu đối với họ rất quan trọng, nhưng so sánh giữa 2 người có trình độ làm sáo khác nhau, thì cách làm lại quyết định nhiều hơn, nên có thế xem 2 yếu tố này là như nhau. Về nguyên liệu, không nên chỉ góp ý về độ già hay một số thông số khác mà cần quan tâm thêm về cách xử lý. Cây nứa, cây trúc để khô 1 năm, 2 năm, dù không già nhưng làm ra cây sáo , cây tiêu sẽ rất tuyệt. Ngoài ra, nhiều người còn có một số bí quyết khác trong việc xử lý nguyên liệu như: luộc, hun khói, ngâm muối, ngâm dầu, sơn, bôi dầu, … Vấn đề này nói ra thì rất dài, nên bài viết khác mình sẽ đề cập đến.
Các điểm cần chú ý khi test sáo, lựa chọn sáo, tiêu.
Nốt Sib2 lên phải nhẹ và tròn tiếng, quảng 3 phải nhẹ và sai số ít, quảng 1 phải đầm tiếng (đặc biệt đô 1), sib1 phải sâu . Như mọi người thấy tàu trọng nốt sib, Việt thì rất ưu tiên nốt đó, những bài có chơi nốt sib luôn có điểm nhấn đặc biệt ở nốt sib, nên nốt sib rất quang trọng.
Sáo phải bắt hơi tốt, dể thổi kêu, ít tạp âm, … Thực tế, nhiều bạn mới tập, đặt môi chưa đúng, cách luồn hơi chưa tốt, thì việc test sự bắt hơi không được đúng cho lắm. Khi đi mua sáo, tiêu, các bạn nên nhờ người thổi tốt hơn mua hộ, hoặc nhờ chính người bán sáo cho bạn test hộ.
Các yếu tố trên khi xử lý từng cái một khá là không khó, nhưng để dung hòa rất nhiều yếu tố lại với nhau không phải ai cũng nghĩ ra, nếu có nghĩ ra cách thì việc chế tác để nó tối ưu rất khó.
Làm thế nào để làm được sáo tốt
Để làm được cây sáo tốt, người làm sáo cần tìm hiểu rõ bản chất về âm sắc, các yếu tố ảnh hưởng cụ thể, các dòng nhạc, cách điều chỉnh luồng hơi, … khá là rộng và phức tạp, cũng rất ít tài liệu để nghiên cứu, chủ yếu là thử nghiệm và rút ra kinh nghiệm.
Trước đây, khi mới bước vào làm tiêu sáo, mình chỉ tập trung đến vấn đề là “làm thế nào để làm được một cây sáo chuẩn âm” và nhận ra rằng rất khó khi mà quảng 1 bị cao so với quảng 2, một số nốt phải làm cao lên hay thấp đi, khi chơi phải biết xử lý âm cho phù hợp. Nhưng cũng vì vậy mà luồng hơi thổi sáo của mình cứ test lên tuner rồi xử lý dần, khiến cho luồng hơi thổi sáo của mình có thể xem là chuẩn dần lên, cứ gọi là thổi sáo chuẩn lên. Như vậy, để làm được sáo chuẩn, thì nên tập để thổi sáo chuẩn đã. Khi mà bạn xử lý tiếng sáo được gọi là chuẩn các nốt cơ bản của nó (tối thiểu là từ do1 đến do3) thì khi đó bạn có thể chế tạo, test và khẳng định một cây sáo chuẩn.để làm được, test được, khẳng định được cây sáo được xem là hay cũng vậy. Tấc nhiên, việc thổi sáo chuẩn hay, test sáo, khẳng định chất lượng cũng không nhất thiết là song song với nhau. Tức là, không phải cứ phải luyện thổi sáo thật hay, thật chuẩn mới làm được sáo chuẩn, sáo hay. Đôi tai, kinh nghiệm test, kinh nghiệm xử lý, và nhiều yếu tốt khác cũng rất cần thiết và có ảnh hưởng lớn, nhưng tối thiểu, bạn phải thổi sáo đủ điều kiện làm sáo thì mới làm được sáo tốt và ổn định.
Mình viết theo quan niệm của một người chế tạo tiêu sáo, còn thực tế khi các bạn chọn tiêu sáo, khi không cần quan tâm nhiều, test đủ các kiểu, nghe âm sắc, và chọn. Quan trọng nhất là cách test, mọi người có thể đọc lai phần trên để chú ý một số chỗ khi test sáo.
Hi vọng rằng bài viết này sẽ bổ sung được cho các bạn hiểu về cây sáo tốt, như thế nào là một cây sáo trúc tốt, động tiêu, sáo mèo, hay các loại sáo khác cũng vậy và sẽ biết cách chọn mua sáo trúc.
Tags: làm sáo trúc, sáo trúc
